Το ΝΗΣΙ (της άγνοιας)

Δεν ξέρουν τίποτα για τον αληθινό κόσμο. Τον φοβούνται. Φοβούνται τη “μόλυνση”. Όλα αυτά που τους έχουν μάθει. Έχουν τις γνώσεις ενός δεκαπεντάχρονου παιδιού. Δεν είναι άνθρωποι. Όχι αληθινοί άνθρωποι. Είναι Προϊόντα. Δεν έχουν ψυχή… Κι όμως μαθαίνουν, αναρωτιούνται, ονειρεύονται, αισθάνονται. Και πάνω από όλα ελπίζουν. Μια μέρα όλοι θα ταξιδέψουν στο… Νησί.

Κι έπειτα το όνειρο γίνεται εφιάλτης. Και θάνατος. Πάντα τους λέγανε πως ήταν ξεχωριστοί. Όμως το σκοπό της ύπαρξής τους τον μαθαίνουν όταν είναι πια πολύ αργά. Μα δεν είναι άνθρωποι. Όχι αληθινοί άνθρωποι. Είναι Προϊόντα. Οι αληθινοί άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για αυτούς. Δεν γνωρίζουν καν… αλλά κι αν γνώριζαν… Οι αληθινοί άνθρωποι ενδιαφέρονται μόνο για την επιβίωση. Το Νέο Αμερικάνικο Όνειρο.

Μπορεί να είναι απλά μια ταινία. Μα πίσω από την σαγηνευτική ματιά (και όχι μόνο) της Σκάρλετ Γιόχανσον, τα φουτουριστικά περιβάλλοντα, το μεθύσι των εκρήξεων και των καταστροφών, τις διαφημίσεις της Microsoft και το βουνό με τα ποπ κόρν μπροστά σου, κρύβεται η αληθινή απειλή: το πιο εφιαλτικό σενάριο για το μέλλον της ανθρωπότητας. Η κλωνοποίηση θα μας δώσει τη δύναμη… αλλά είμαστε πράγματι έτοιμοι να γίνουμε Θεοί;

Η αλήθεια είναι πως το Σάββατο το βράδυ, βγαίνοντας από τη σκοτεινή αίθουσα, ένα συναίσθημα φόβου και θυμού είχε αρχίσει να υποβόσκει μέσα μου, καθώς παρατηρούσα τους γύρω μου. Έπειτα όμως έκανα φιλότιμες προσπάθειες να σκεφτώ πιο ψύχραιμα. Τι διάολο, πόσο σοβαρά μπορεί να πάρει κανείς μια χαζή περιπέτεια που είδε ένα σαββατόβραδο πριν πάει να ξεβιδωθεί σε κανά κλαμπ μέχρι το πρωί;

Σήμερα όμως σκέφτομαι με τρόμο πως αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα. Πως δηλαδή κανείς δεν θα πάρει στα σοβαρά την ταινία. Κανείς δεν θα καταναλώσει φαιά ουσία για χάρη της. Ούτε σκέψη, ούτε αμφιβολία, ούτε κριτική. Έφαγε το παραμύθι και τέλος. Θα μείνει μόνο μια αφηρημένη απέχθεια για κάτι που δεν έχει πολυκαταλάβει αλλά σίγουρα φαινόταν κακό.

Ίσως σας έχω μπερδέψει λιγάκι. Δεν έχω σκοπό να γράψω για τους κινδύνους και τα ηθικά διλήμματα (που αναμφισβήτητα θέτει) η κλωνοποίηση. Εξάλλου εγώ νιώθω τρομερά απογοητευμένος που γεννήθηκα προτού αρχίσει να κάνει θαύματα η γενετική και η θεραπευτική κλωνοποίηση. Αυτό που με κάνει να σκάω είναι το πόσο δημαγωγική μπορεί να γίνει η επιστημονική φαντασία στα χέρια άσχετων με την επιστήμη αλλά και τη φαντασία.

Το Νησί είναι μια ταινία που παρουσιάζει ένα ακραίο και εν πολλοίς ανακριβές σενάριο σύμφωνα με το οποίο δημιουργούνται άνθρωποι – γενετικά αντίγραφα άλλων ανθρώπων – στο εργαστήριο με σκοπό την εξωσωματική γονιμοποίηση ή τη χρήση των οργάνων τους για μεταμοσχεύσεις. Η ταινία καταδικάζει τόσο την αναπαραγωγική όσο και τη θεραπευτική κλωνοποίηση για λόγους ηθικής, με το επιχείρημα ότι θα πρέπει να σκοτώνονται ζωντανά πλάσματα (τα έλεγε ο Πάπας, δεν ακούγαμε εμείς!). Πρόκειται για την ακραία μορφή του πιο δογματικού (ίσως λόγω της θρησκευτικής του προέλευσης) επιχειρήματος των αντιπάλων της κλωνοποίησης. Στη ταινία προσπαθούν να δικαιολογήσουν “επιστημονικά” το ακραίο αυτό σενάριο λέγοντας πως «είδαμε πως τα όργανα δεν ανταποκρίνονται ικανοποιητικά αν δεν έχουν αναπτυχθεί υπό κανονικές συνθήκες» (ή κάτι τέτοιο). Και έπειτα από αυτό το αυθαίρετο συμπέρασμα αρχίζει ο παραλογισμός. Μυστικές έρευνες, πολυεθνική εταιρία με τεράστια κέρδη, παραβίαση νομοθεσίας, πράκτορες, μπλα, μπλα, μπλα… Αυτό όμως δεν είναι επιστημονική φαντασία, αυτό είναι βαρετή και χιλιοπαιγμένη θεωρία συνομωσίας.

Η επιστημονική φαντασία σε βάζει να σκεφτείς για τις συνέπειες μιας πράξης ή τεχνολογίας, ή ανακάλυψης ή διαδικασίας αναπαράγοντας με λογικά βήματα ένα μελλοντικό κόσμο. Είτε ο συγγραφέας είναι αισιόδοξος, είτε είναι απαισιόδοξος, είτε θέλει να σε προειδοποιήσει, είτε να σε ενθουσιάσει, οφείλει να μείνει πιστός στη λογική ακολουθία των όσων περιγράφει. Ή τουλάχιστον έτσι το βλέπω εγώ. Γι’ αυτό η αληθινή επιστημονική φαντασία δεν είναι συνήθως τόσο εύπεπτη όπως μια blockbuster ταινία.

Η ειρωνεία είναι πως δεν μπορώ να φανταστώ τους δημιουργούς του νησιού να θέλουν να περάσουν έμμεσα κάποιο μήνυμα στο θεατή. Σκοπό είχαν να φτιάξουν μια περιπέτεια τύπου Armageddon που θα σπάσει ταμία (και μάλλον τα κατάφερα πολύ καλά). Απλά βρήκαν σαν αφορμή τη φοβία και την άγνοια του κοινού για τις σύγχρονες επιστημονικές εξελίξεις. Πως να πειστούν τώρα οι Αμερικανοί να αλλάξουν τη νομοθεσία τους για την έρευνα στη κλωνοποίηση; Μήπως μια παρόμοια ταινία “επιστημονικής φαντασίας” με αντίστροφή προπαγάνδα να βοηθούσε;